HALKAN KA AKHRI: Qeybtii 16-aad ee Qormada Ciwaankeedu Yahay (Feysal Cumar Mushteeg 1940kii-2012ka)

“Labada dherer way u dhexaysaayoo,
Labada dheemman way u dhexaysaayoo,
Ma dhuubna dhumuc weynna lama siinnoo,
Ma dhiirrana dhagarna kama baqatoo,
Waa dheddig ninna way u dhigantaa,”

Buyuud ka mid ah Qaraamkii hodanka iyo curiskaba ahaa ee Feysal Cumar Mushteeg

Qalinka: Boobe Yuusuf Ducaale-cankaabo@hotmail.com-www.dharaaro.com
21/10/2014ka,
Qormada 16aad
Beryihii Hargeysa lagu soo noqday ayuu dadkii wada garan waayay. Wuxu ku sii dawakhay dadkii buuxiyay shacabka iyo ‘Indian Line-ka’. Baar Hargeysa ayuu subaxdii iyo galabtii hor fadhiisan jiray. Wuxu eegi jiray dadka soo kallahay iyo inta sii carraabaysa. Waxba wuu ka garan waayay. Markaas ayuu yidhi: “Waa dadkii ay Hargeysi berigii hore ka buuxsantay.”
Dhowr iyo sagaashammadii annaga oo fadhina xaruntii hore ee Idaacadda ee Timacadde ayaa nin noo soo galay. Ninkaasi wuxu ka mid ahaan jiray shaqaalihii ka hawl-geli jiray Wakaaladihii Badroolka ee dawladdii Soomaaliyeed ee nidaamkii Siyaad Barre. Ninkii ayaa yidhi: “Xalay waan riyooday ee ma idiin sheegaa riyadaydii?” Feysal Cumar Mushteeg oo nala fadhiyay ayaa ugu jawaabay: “Maya ee aniga ayaa sheegaya.” Waanu yaabnay. Ka dibna Feysal ayaanu ku nidhi sheeg. Feysalna wuxu yidhi: “Waxaad ku riyootay adiga oo haamihii badroolka ee Berbera ku dabbaalanaya.” Isaga iyo ninkii oo maanta inaga hooseeyana Ilaahay dhammaantood ha u wada naxariisto.
Nin Mareykanka jooga oo qormooyinka Feysal Cumar Mushteeg akhriyay ayaa isaguna sheekadan yar ii soo diray, waxaanu yidhi:

“Feysal Dugsiga Qalax ee Gebilay waxaan u malaynayaa in uu hal ‘term’ ka shaqeeyay. Nin la odhan jiray Tallaaboo oo ku dhintay Sucuudiga, oo ahaa kooxdii naga horreysay ayaa iiga sheekeeyey sheeko soo kala martay Feysal markuu Qalax macalinka ka ahaa. Feysal ayaa ku sigaar beelay Qalax habeennimo, markaasuu soo toosiyay dhowr arday oo ku ogaa in ay sigaarka cabbaan. Wuxu yidhi Tallaabo ka mid baan ahaa ardaydaas. Wuxu yidhi aad ayaanu u naxsanayn oo macallinkii ayaa yidhi sigaarka ayaad cabtaan. Wuxu yidhi intaas ka dib Feysal ayaa sii jeestay oo yidhi idin ma arkayo e’ gacantaas sigaar ha la soo saaro. Markaas ayaanu jeebka gacanta gelinnay oo xabbad sigaar ah gacanta u saarnay”

Nin Xasan Ismaaciil la yidhaahdo oo fannaan ah ayaa Feysal maalin ku yidhi: “Waxaan doonayaa in aan xamar tago.” Waa dhowr iyo sagaashankii. Busi ayaa iiga sheekeeyay. Feysal baa wuxu ugu jawaabay: “Oo xabaalaha Hargeysa miyaa laguu diiday, halkan ayaaba laguugu faataxaynayaaye.” Xasan Ismaaciil ayaa hadalkii ku noqday oo yidhi: “Carruurta iyo xaaska ayaan is-lahaa soo kaxayso.” Feysal ayaa hadalkii ku celiyay oo markanna yidhi: “oo markii hore maad intaa noo soo horraysiisid.”

1997kii muddo sannad ku dhow ayaan ka hawl-geli jiray wargeyska Jamhuuriya. Maalin maalmahaa ka mid ahayd ayuu Fetsal Cumar Mushteeg noo yimid waqti galab ahayd, naxariistii Janno Ilaahay ha ka abaal-mariyo e’. Wuxu naga codsaday in aanu ka qorno maqaal yar oo koobnaa oo uu doonayay in uu kula kaftamo Madaxwenihii jamhuuriyadda Somaliland ee xilligaas, waxaanu maalintaa yidhi hadal u ekaa: Aniga iyo ‘James Brownba’ waxaanu ahayn laba heesaa oo caalamiya oo madow oo heesi jiray toddobaatannadii. Markii aanu xabeebannay ayaanu iska daynay heesihii oo ka fadhiisannay. Haddaba is-weydiintu waxay tahay, tolw tan siyaasad ah miyaan lagu xabeeban iyada oo aan la iska daynin.
Feysal Cumar Mushteeg ma heeso badnayn. Bal se heesahaa koobnaa ee uu ku qaadi jiray, ma ay jirin cid la ag dhigo luuqdaas oo kale lahayd. Luuq la yaab leh oo in yar xabeeb ahi ku jirto ayuu lahaa. Waxa luuqdiisaa sii macaanayn jiray xabeebtaa yare e ku lammaanayd. Hadda xabeebtaasi haddii ay cid kale oo heesaa ah ladhi lahayd, waxa laga yaabaa in aan sidaa Feysal Cumar Mushteeg loo jeclaadeen.
Inta uu heesayo wuxu ku dari qosol uu fooladha qaawinayo. Waxa u raaci dhawaaqyadii iyo sanqadhihii la yaabka lahaa ee uu keligii samayn jiray, miyuusigga loo tumayana ku kaabi jiray. Sacabku isagu wax u gaar ah ayuu oo uu u tumi noocyo aynaan malayn Karin. Marka aan arko isaga oo tumayaba, waxaan is-odhan jiray tolow ma laga reebi oo da’-yartu ma ka dhaxli doontaa.
Heesaha uu qaadi jiray kuwa aan ugu jeclahay wax aka mid ahayd Subcis oo aan dhowr iyo kontonkii dhegaysan jiray aniga oo carruur ahaa. Sidaan hore u soo sheegay wuxu Radio Hargeysa heestaa u duubay 1958kii. Waa halka uu ku godlan jiray ee curintiisa ku barbarian jiray.
Heesaha kale ee la yaabka leh ee uu qaado wax aka mid heellada la yidhaahdo ‘Riftoor’. Waa magic laga soo dheegay sida aan u malaynayo cadar lagu isticmaali jiray Jabuuti oo la odhan jiray ‘Reve d’ or,’ oo markii la soomaaliyeeyay noqday ‘Riftoor’. Waxa ku luuqeeya oo si la yaab leh ugu leexaysta Feysal Cumar Mushteeg. Si aanan sharxi karayn ayuu u qaadaa. Marka uu qaadayo waxaad moodaysaaba in uu gucle-orod ku jiro oo uu meel buur ah fananayo. Waa marka ay ugu fiican tahay xabeebtiisu.
Heesaha kale ee uu qaado waxa kale oo ka mid ah:
Heedhe gabadhyay heedhe: Ereyadii Axmed Saleebaan Bidde,
Hay gabine: Cabdiraxmaan Xasan iyo beydka saddexaad oo Feysal Cumar Mushteeg ku daray,
Ha derderin Carrada ha doorin: Ereyadii xasan qowdhan,
Lacageey: Ereyadii Cali Sugulle Dun-carbeed,
Meydal qoor dheer: Ereyadii Axmed Saleebaan Bidde,
Mar qubnay mar cabnay: Cabdalle Sagsaag,
Subcis: Ereyadii Feysal Cumar Mushteeg,
Rifdoor: Ereyadii Feysal Cumar Mushteeg,

Sidaas ayay taariikhdu ku xusi doontaa feysal Cumar Mushteeg iyo kaalintii uu ka soo galay guud ahaanba fanka Soomaaliyeed.
Ilaahay naxariistii Janno ha ka waraabiyo, innagana Samir iyo iimaan ha inaga siiyo. Ilaahay ha ina kulmiyo mar kale iyo Qormooyinkan oo isku dhan isla markaana tifaf-tiran oo sawirro leh. Fadlan wixii aad noogu soo deeqi kartaan nagu soo caawiyo.
Waxaynu ku soo gunaanadaynaa tixdan ee baroor-diiqda ah ee uu Cabdirasaaq Maxamed ka dul tiriyay qabrigii Feysal Cumar Maxamed (Mushteeg) oo ay dad badani dul joogeen, waxaanu arar uga dhigay:

“Wuxuu ruux qadeeyaba hadday, qiricdii gaadho
Cudurrada wax qaatila, hadii qoorta loo geliyo,
Ee uu qal-dhabo.ee wax badan, quudka cuni waayo,
Ma soo booqataan maalin qudha, mana quwaysaan,
Qaadaa-dhiggeedii hadduu mowdku, Yara qaado,
Mid la qaliyo xoolaha waxaad, wada qorshaysaanba,
Qayo aad ka shiinto iyo maxaad, Timir u soo qaadi,
Noloshaa wax layskugu qabtaa, Qoommamada daaya,”

Dhammaad